ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ

Φαγητό και Ποτά

Οι περισσότερες παραδοσιακές συνταγές της Ρόδου έχουν τις ρίζες τους στη δωρική Ρόδο, την εποχή όπου τα δημητριακά είχαν ιδιαίτερη θέση στο διαιτολόγιο των Ροδίων. Ο Αθηναίος στο έργο του «Δειπνοσοφισταί» αναφέρει ότι οι Ρόδιοι στην αρχή του δείπνου έφερναν αγοραστούς άρτους, μεταξύ αυτών και τον «εσχαρίτη», ένα γλύκισμα καμωμένο με λάδι, κάτι σαν τις σημερινές τηγανίτες με μέλι και τον «Αταβυρίτη». Στην αρχαία Ρόδο αγαπούσαν ιδιαίτερα την ψαρόσουπα.

Το γεγονός ότι τα προϊόντα της θάλασσας είχαν πολύ μικρή θέση στο παραδοσιακό διαιτολόγιο μαρτυρά ότι οι συνταγές αυτές διαμορφώθηκαν κατά τους ύστερους μεσαιωνικούς και νεότερους χρόνους όταν οι ιστορικές συνθήκες οδήγησαν τη ναυτιλία της Ρόδου σε παρακμή και έστρεψε τους κατοίκους του νησιού στη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Ορισμένες από τις διατροφικές συνήθειες της Ρόδου τις συναντά κανείς και σε πολλές περιοχές της Μεσογείου όπως για παράδειγμα τη Μικρά Ασία και τη Νότια Ιταλία, γεγονός που μαρτυρά τους αρχαίους συγγενικούς δεσμούς και τις επαφές που είχε η Ρόδος με τις χώρες αυτές. Η γαστρονομία άλλωστε δε χρησιμοποιείται μόνο για την ικανοποίηση βιολογικών αναγκών αλλά και για τη σύσφιξη των κοινωνικοπολιτιστικών σχέσεων διαφορετικών ανθρώπων και ομάδων.

Κάποια από τα φαγητά αυτά έχουν μυητικό ή θρησκευτικό χαρακτήρα όπως για παράδειγμα τα φαγητά και τα γλυκίσματα που πλαισιώνουν αρραβώνες, γάμους, βαφτίσεις και θρησκευτικές γιορτές όπως το Πάσχα, τα Χριστούγεννα και το Δεκαπενταύγουστο.

Με δεδομένο ότι η Ρόδος αποτελούσε πάντα σταυροδρόμι των πολιτισμών, η γεύση και η διατροφή έλκει στοιχεία από την Ασία, την Ευρώπη και την Αφρική. Η βάση της ροδίτικης κουζίνας ήταν πάντα το σιτάρι και η ελιά, ενώ οι περισσότερες τροφές περιλαμβάνουν στοιχεία της ροδίτικης γης, της κτηνοτροφίας του νησιού και της αλιείας.

Σήμερα η ροδίτικη μαγειρική στηρίζεται σε νοστιμιές της θάλασσας, σε πρωτότυπες σαλάτες που δημιουργούνται από νέα κηπευτικά προϊόντα όπως η ρόκα, το αβοκάντο και το εστραγκόν που καλλιεργούνται στο νησί και σε κρεατικά μαγειρεμένα με νέες σύγχρονες συνταγές.

Φαγητά

• Αβρανιές (άγρια σπαράγγια): Άγρια σπαράγγια ψημένα με λάδι και κρεμμύδια και περιχυμένα με αλεύρι σε χυμό λεμονιού
• Αρνί γεμιστό του Πάσχα: Λεμονάτο ψητό αρνί με γέμιση από ρύζι, κουκουνάρια, σταφίδες, γαρίφαλα και κανέλα και με γαρνιτούρα από πατάτες φούρνου.
• Βόλοι με πλιγούρι: Ένα είδος ορεκτικού με κιμά μοσχαρίσιο, πλιγούρι και ντομάτα.
• Γεμιστά: Ντομάτες, κολοκυθάκια, πιπεριές και μελιτζάνες με γέμιση από ρύζι, κρεμμύδι και κιμά.
• Γιαχνί: Κοκκινιστό κρέας με πατάτες στο φούρνο, σερβιρισμένο με ελαιόλαδο, φρέσκια ντομάτα, κρεμμυδάκι, σκόρδο και κρασί. Παραδοσιακή συνταγή του χωριού Καλυθιές, σερβίρεται κυρίως στους γάμους.
• Καραβόλοι (σαλιγκάρια) γιαχνιστοί: Βραστά σαλιγκάρια σε κατσαρόλα με κρεμμύδια, λάδι, ντομάτα, πιπέρι, δάφνη και κύμινο.
• Κατσίκι στιφάδο: Παραδοσιακή συνταγή του χωριού Ψίνθος. Μαγειρεύεται παραδοσιακά με παιδάκια κατσικιού, ρύζι και κανέλα.
• Κεφαλόποδα της Λαμπρής: Είναι η ροδίτικη μαγειρίτσα. Τρώγονται τις πρωινές ώρες μετά την Ανάσταση, μετά την αναστάσιμη λειτουργία της εκκλησίας.
• Κολοκύθα κόκκινη στο φούρνο: Φέτες κόκκινης κολοκύθας, κρεμμύδι, δυόσμο ψημένες στο φούρνο.
• Κολοκυθάκια με αυγά: Κολοκυθάκια τηγανισμένα με αυγά.
• Κολοκυθοκεφτέδες: Κεφτέδες με κολοκυθάκια και τυρί.
• Κουλουρία: Είναι ένα είδος ζυμαρικού. Σερβίρεται χυλωμένη με μπόλικο τυρί ξυσμένο. Σε πολλά χωριά της Ρόδου είναι το πατροπαράδοτο φαγητό του γάμου. Γίνεται και νηστίσιμη. Προσφέρεται στα παραδοσιακά πανηγύρια του νησιού.
• Κουνέλι στιφάδο: Κουνέλι σε μαρινάτα με κρεμμυδάκια.
• Λακάνη (μοσχάρι με χόνδρο): Μοσχάρι ή κρέας κατσικίσιο ή αρνίσιο κοκκινιστό στο φούρνο σε λακάνη (πήλινο σκεύος με καπάκι) με χόνδρο (χονδροαλεσμένο σιτάρι).
• Λαχανοντολμάδες με πλιγούρι: Ντολμάδες από λάχανο, με γέμιση από χοιρινό κιμά και πλιγούρι. Συνοδεύονται από αυγολέμονο.
• Μάτσι ή πλαστά μακαρόνια: Χειροποίητα ζυμαρικά που μαγειρεύονται με μπόλικο τυρί και καυτό φρέσκο βούτυρο. Είναι δυνατό να συνοδεύεται με μαγειρεμένες φακές, ρεβύθια και ξερά φασόλια.
• Μίλλα και Τσιρίγγια: Από το λίπος του χοίρου που έχει και λίγο κρέας. Τοποθετείται σε σιγανή φωτιά ώσπου να λιώσει το λίπος τελείως. Τα τσιρίγγια είναι ότι κομμένο μένει στο τρυπητό όταν στραγγιστεί το λίπος. Η μίλλα είναι το καθαρό λίπος που απομένει και αντικαθιστά το βούτυρο στα μακαρόνια, στο πιλάφι, στο μάτσι, στα τηγανητά αυγά και σε άλλα φαγητά. Δίνει μεγάλη νοστιμιά. Τρώγεται αλλειμένη στο ψωμί με ζάχαρη ή αλάτι.
• Όρνιθα με λουκούμι (κότα γεμιστή με χυλοπίτες): Κότα βραστή με γέμιση από ρύζι, εντόσθια του πουλερικού, κρεμμύδι και μυρωδικά και με γαρνιτούρα από χυλοπίτες.
• Πηργούρι ή Περγούρι: Καλό σιτάρι βρασμένο με φύλλα δάφνης και νεραντζιάς. Χρησιμοποιείται όπως το ρύζι για πιλάφια και σούπες. Γίνεται νόστιμο με χοιρινό στο φούρνο γιουβέτσι.
• Πηργούρι με τσιρίγγια: Πλιγούρι με τσιρίγγια και μίλλα. Γίνεται σαν πιλάφι.
• Πιταρούδια με ρεβίθια: Ένα είδος τηγανητού ορεκτικού με ρεβίθια, κρεμμύδι και ντομάτα.
• Πουγγιά: Ζυμωτά με γέμιση από χόρτα. Περιχύνονται από χορτόζουμο και λάδι.
• Σαλάτα με ποικιλία λαχανικών: Ψητά λαχανικά που συνοδεύονται με φρεσκοτριμμένο πιπέρι, στραγγιστό γιαούρτι και με άσπρο τυρί.
• Συκώτι κόκκινο ή Φλεγμόνι (Πνευμόνι): Λαδερό φαγητό. Συνηθίζεται πολύ στα χωριά και είναι ορεκτικό και νόστιμο.
• Τραχανάς: Από σιτάρι και γάλα πρόβειο ή κατσικίσιο, φτιάχνεται τον Αύγουστο με την καινούρια σοδειά του σιταριού. Γίνεται εύκολη και ωφέλιμη σούπα που συνοδεύεται από μικρά κομματάκια τυριού.
• Τσουβράς: Σούπα με λάδι, ρύζι, ντομάτα και κρεμμύδι. Φαγητό ελαφρύ και τονωτικό.
• Φασολάκια Μπαρμπούνια: Φασολάκια μπαρμπούνια με λάδι, μαϊντανό ψιλοκομμένο, κρεμμύδι, ντομάτα, πιπεριές και αλάτι.
• Χταποδοκεφτέδες: Τηγανητοί κεφτέδες με χταπόδι.
• Ψάρια μαρινάτα: Ψάρια μαριναρισμένα με ελαιόλαδο, ξύδι, αλάτι, πιπέρι και δεντρολίβανο.
• Ψάρια τηγανητά με πλιγούρι: Φαγητό κατσαρόλας. Τα ψάρια συνοδεύονται από φρέσκια ντομάτα και πλιγούρι. 

Γλυκά

• Αμυγδαλωτά άσπρα: Αμυγδαλωτό κέρασμα από ασπρισμένα αμύγδαλα, χυμό λεμονιού και ανθόνερο, πλασμένα σε σχήμα μήλου ή αχλαδιού, τυλιγμένα σε ζάχαρη. Προσφέρεται συνήθως στα έθιμα του γάμου.
• Κατημέρια: Μικρά κουλούρια με τρύπα στη μέση με μέλι. Τρώγονται ζεστά ή κρύα. Όσο περισσότερο μένουν, τόσο καλύτερα γίνονται γιατί μαλακώνουν.
• Μελεκούνι: Είναι το τυπικό γλυκό της Δωδεκανήσου με σουσάμι, αμύγδαλα, μυρωδικά και μέλι που συνοδεύει το γαμήλιο προσκλητήριο, το στρώσιμο του γαμήλιου κρεβατιού και την ημέρα του γάμου.
• Μοσχοπούγκια χωρίς φύλλο: Γλυκό από καρυδόψιχα, ασπρισμένη αμυγδαλόψιχα, τριμμένο μοσχοκάρυδο, ζάχαρη άχνη και ανθόνερο.
• Τακάκια (μαντινάδες): Γλύκισμα γέμιση από καρυδόψιχα, μοσχοκάρυδο, κανέλλα και γαρίφαλα. Τα φτιάχνουν του Αγίου Ανδρέα και σε πολλά χωριά της Ρόδου οι αρραβωνιασμένες κοπέλες στους γαμπρούς και στους κουμπάρους.
• Τηγανίτες: Γλύκισμα από ζύμη από σιταρένιο αλεύρι που τηγανίζεται σε μπόλικο ζεστό λάδι. Σερβίρεται με μέλι ή ζάχαρη και κανέλα.
• Φανουρόπιτα: Η λατρεία του Αγίου Φανουρίου ξεκινά από τη Ρόδο, όπου κατά την παράδοση βρέθηκε η εικόνα του, όταν έσκαβαν σε ερείπια παλαιού ναού έξω από τα τείχη της πόλης. Η αμφίεσή του παρέπεμπε σε στρατιωτικό Άγιο. Σε ειδικά εικονίδια πάνω στην ίδια εικόνα υπήρχαν σκηνές από το μαρτύριο του Αγίου. Ο Μητροπολίτης Ρόδου Νείλος (1355-1369) διάβασε την επιγραφή «Άγιος Φανούριος». Από τη Ρόδο η λατρεία του εξαπλώθηκε στα κοντινά νησιά και κυρίως στην Κρήτη, όπου υπάρχουν σήμερα τρία σπουδαία μοναστήρια στα οποία τιμάται και δεκάδες ναοί. Ο Άγιος μπορεί να φανερώσει στην κάθε ανύπαντρη κοπέλα το μέλλοντα σύζυγό της! «Οι ανύπαντρες κοπέλες που θέλουν να παντρευτούν ετοιμάζουν φανουρόπιτα για να φανερωθεί ο υποψήφιος γαμπρός».
  Συχνά οι άνθρωποι που έχουν χάσει κάτι τάζουν στον Άγιο μία πίττα και συνοδεύουν το αίτημα τους με συγκεκριμένες ευχές. Είναι μια νηστίσιμη πίτα που φτιάχνετε στη μνήμη του αγίου (27 Αυγούστου) και προσφέρεται στους πιστούς ως ευλογία.
  
  Υλικά: αλεύρι, κρασί, νερό, σπορέλαιο, ζάχαρη, κανέλα, πορτοκάλι. 

Ποτά

Στο νησί της Ρόδου μπορεί κανείς να βρει μια μεγάλη ποικιλία από κρασιά, λευκά, κόκκινα και ροζέ, αφρώδεις οίνους, απεριτίφ, λικέρ, ρετσίνα, σούμα (ένα είδος τσίπουρου) και ντόπιο ούζο. Όλα διακρίνονται για την άριστη ποιότητα που τα τοποθετεί στην πρώτη θέση στις διεθνείς αγορές και κατά καιρούς τα επιβραβεύει με διεθνείς διακρίσεις και βραβεία.

Στο νησί της Ρόδου λειτουργούν 2 μεγάλες βιομηχανίες οινοποιΐας: Η Cair και ηEmery.